Prehabilitacja przed zabiegiem operacyjnym: rola żywienia medycznego i zalecenia lekarzy

Prehabilitacja przed zabiegiem operacyjnym: rola żywienia medycznego i zalecenia lekarzy

Prehabilitacja to kompleksowe działania podejmowane przed planowaną operacją w celu poprawy stanu zdrowia pacjenta, szybszego powrotu do pełnej aktywności oraz ograniczenia ryzyka powikłań pooperacyjnych. Kluczowym elementem prehabilitacji jest żywienie medyczne, które wspiera wydolność organizmu, zwiększa masę mięśniową i wzmacnia odporność. W tym artykule dowiesz się, czym jest prehabilitacja, jakie zalecenia żywieniowe rekomendują specjaliści oraz jakie produkty warto stosować.

1. Czym jest prehabilitacja przed zabiegiem operacyjnym?

Prehabilitacja (prehabilitation) to proces przygotowania pacjenta fizycznie i psychicznie do zabiegu chirurgicznego. Obejmuje:

• Aktywność fizyczną (ćwiczenia siłowe i oddechowe)

• Optymalizację żywienia

• Edukację medyczną (np. nauka technik oddechowych, zapobieganie odleżynom)

• Wsparcie psychologiczne (redukcja stresu i lęku przed operacją)

Zgodnie z rekomendacjami towarzystw chirurgicznych i anestezjologicznych, prehabilitacja może skrócić czas hospitalizacji i zmniejszyć częstość powikłań.

Korzyści prehabilitacji:

• Poprawa wydolności fizycznej i oddechowej

• Wzrost masy mięśniowej i siły

• Lepsza kontrola glikemii i nawodnienia

• Zmniejszenie ryzyka infekcji i niedożywienia

• Szybsza rekonwalescencja po operacji

2. Rola żywienia medycznego w prehabilitacji

Żywienie medyczne to specjalistyczne produkty odżywcze, które mają jasno zdefiniowane składy i służą do wspomagania pacjentów z podwyższonymi potrzebami odżywczymi. W prehabilitacji żywienie medyczne odgrywa fundamentalną rolę, ponieważ pozwala:

• Szybko uzupełnić deficyty kaloryczno-białkowe – dedykowane formuły charakteryzują się optymalnym stosunkiem białka, węglowodanów i tłuszczów.

• Wspierać syntezę mięśni – wysokobiałkowe preparaty (1,2–1,5 g białka na kg masy ciała) pomagają zwiększyć masę beztłuszczową.

• Wzmacniać układ odpornościowy – zawartość witamin (C, D) i minerałów (cynku, selenu) przygotowuje organizm na wysiłek pooperacyjny.

• Kontrolować glikemię – formuły niskoglikemiczne zmniejszają ryzyko skoków cukru.

• Poprawiać nawodnienie – dostępne są płynne formuły łatwe do przyjęcia przez pacjentów z ograniczonym apetytem.

2.1. Zalecenia żywieniowe przedoperacyjne

1. Ocena stanu odżywienia

   • Przed rozpoczęciem prehabilitacji przeprowadź badania: BMI, analiza składu ciała, pomiar albuminy i prealbuminy.

   • Wskaźniki niedożywienia (np. masa mięśni szkieletowych <7 kg/m² u mężczyzn lub <5,5 kg/m² u kobiet) wymagają natychmiastowego wsparcia żywieniowego.

2. Zwiększenie podaży białka

   • Cel: 1,2–1,5 g białka na kg masy ciała dziennie.

   • Źródła: specjalistyczne preparaty ONS zawierające białko serwatkowe lub kazeinę.

3. Wysoka wartość energetyczna

   • Cel: 25–30 kcal/kg masy ciała na dobę.

   • Preparaty ONS powinny dostarczać 1 kcal/ml lub więcej, by łatwo zaspokoić zapotrzebowanie w mniejszych objętościach.

4. Suplementacja mikroskładników

   • Witamina D (2000–4000 IU/dzień) – wspomaga układ odpornościowy i kondycję mięśni.

   • Witamina C (500–1000 mg/dzień) – niezbędna do syntezy kolagenu i gojenia ran.

   • Cynk (20–30 mg/dzień) – przyspiesza regenerację tkanek i działa przeciwzapalnie.

   • Selen (55–100 µg/dzień) – chroni komórki przed stresem oksydacyjnym.

   • Magnez (300–400 mg/dzień) – wspiera funkcję mięśni i układu nerwowego.

5. Kontrola glikemii

   • U pacjentów z cukrzycą stosować formuły o niskim indeksie glikemicznym.

   • Monitorować poziom glukozy 2 godziny po posiłku; w razie potrzeby korekta dawek leków.

6. Optymalne nawodnienie

   • Cel: 30–35 ml płynów na kg masy ciała dziennie, chyba że istnieją przeciwwskazania (niewydolność serca/nerek).

   • Płyny dojelitowe lub preparaty ONS w formie płynnej ułatwiają przestrzeganie zaleceń.

7. Zmieniona konsystencja posiłków (w razie dysfagii)

   • Formuły półpłynne (zupy krem, koktajle) przygotowane z użyciem proszków zagęszczających, aby zmniejszyć ryzyko zachłyśnięcia.

   • Gotowe preparaty o konsystencji puddingowej.

2.2. Przykładowe preparaty wspierające prehabilitację

• ONS wysokobiałkowe (1,2–1,5 kcal/ml): np. formuły typu Advance Recovery, Recover HP.

• Formuły niskoglikemiczne: zawierające węglowodany złożone i błonnik rozpuszczalny (która nie powoduje skoków glukozy).

• Płynne żywienie dojelitowe: np. standardowe formuły pełne z dobrą zawartością białka i tłuszczów MCT.

• Preparaty przeciwodleżynowe (bogate w argininę): wspierają gojenie ran i regenerację tkanek.

• Suplementy mikroskładników: kompleksy witaminowo-mineralne dedykowane stanom przed i pooperacyjnym.

3. Zalecenia lekarzy i praktyczne wskazówki

1. Rozpoczęcie prehabilitacji na 4–6 tygodni przed zabiegiem

2. Multidyscyplinarna opieka: chirurg, anestezjolog, dietetyk, fizjoterapeuta, psycholog

3. Regularne monitorowanie stanu odżywienia co 1–2 tygodnie: masa ciała, składu ciała, markery biochemiczne (albumina, CRP)

4. Indywidualizacja planu żywieniowego w oparciu o choroby współistniejące (cukrzyca, choroby nerek)

5. Edukacja pacjenta: znaczenie żywienia przed i po zabiegu, nauka ćwiczeń oddechowych i technik relaksacyjnych

Centra prehabilitacji coraz częściej oferują skoordynowane programy dietetyczne i rehabilitacyjne, obejmujące także wsparcie psychologiczne.

4. Przykładowy plan żywieniowy w fazie prehabilitacji

Śniadanie:

• Omlet z 2 jajek z warzywami (szpinak, papryka)

• 2 kromki pełnoziarnistego chleba

• Koktajl: 200 ml mleka roślinnego, 1 miarka białka serwatkowego, garść jagód

Drugie śniadanie:

• Jogurt naturalny grecki z 1 łyżką nasion chia

• Garść orzechów włoskich

Obiad:

• Grillowana pierś z kurczaka (150 g)

• Kasza jaglana (50 g) z duszonymi warzywami (cukinia, marchewka, papryka)

• Surówka z kapusty pekińskiej z oliwą z oliwek

Podwieczorek:

• Preparat ONS (200 ml) o niskim IG

Kolacja:

• Pieczony łosoś (150 g)

• Puree z ziemniaków i kalafiora

• Brokuły na parze

Przed snem (opcjonalnie):

• Koktajl z kefiru, białka serwatkowego i 1 kiwi

5. Najważniejsze hasła

• prehabilitacja przed operacją

• żywienie medyczne prehabilitacja

• dieta przed operacją

• zalecenia żywieniowe przed zabiegiem

• preparaty ONS prehabilitacja

• odżywianie przed zabiegiem chirurgicznym

• rola białka w prehabilitacji

• suplementacja przedoperacyjna

• plan żywieniowy prehabilitacja

Chcesz przygotować się kompleksowo do operacji? Skonsultuj się z naszymi dietetykami pod numere 606 100 723 i wybierz najlepsze preparaty żywienia medycznego wspierające prehabilitację!